Een samenwerking met het Cello Octet Amsterdam rond nieuwe transcripties van Arvo Pärt

Wereld Première: 26 january 2018 - Holland Dance Festival

Korzo Theater - Den Haag (NL)

Nederlandse Tour: februari - mei 2018

Success Tour: november - december 2019

​

Muziek: Arvo Pärt - Live uitgevoerd door het Cello Octet Amsterdam

Dansers: Quentin Roger, Camilla Montesi/ Aimeè Lagrange/ Maria Chiara Mezzadri

Samir Calixto & Camilla Montesi (Reprise Tour 2019)

Lichtontwerp: Pavla Beranovà

Kostuumontwerp: Min Li

Productie: Korzo Producties

​

© Joris-Jan Bos

SUMMA

De iconische muziek van Arvo Pärt heeft een legioen artiesten geïnspireerd vanwege zijn tijdloze en bijna etherische kwaliteit. Door religieus geloof te overstijgen – een belangrijke factor in de relatie van de componist tot muziek – raakt zijn werk aan de essentie achter onze menselijke zoektocht naar troost in tijden van onrust. In zijn werken wordt stilte even relevant als de muzieknoten.

Op basis van deze 'muziek van de stilte' bundelen choreograaf Samir Calixto en het prestigieuze Cello Octet Amsterdam – in hun tweede samenwerking sinds Paradise Lost – hun krachten om SUMMA te creëren, een voorstelling die uitsluitend bestaat uit composities van Arvo Pärt.

Met nieuwe transcripties die speciaal door de componist voor het ensemble zijn gemaakt, brengt het stuk acht cellisten en twee dansers op het podium samen in een staat van totale concentratie. Zoals de titel suggereert, stelt het een synthese voor tussen het pathos in Pärts composities en de aangeboren kennis die in het menselijk lichaam aanwezig is: een 'summa' van onze complexiteit in zijn meest essentiële vorm door middel van beweging en geluid.

OVER DE VOORSTELLING

'Calixto gaf toe dat hij zichzelf een enorme uitdaging had gesteld, aangezien de partituur zo spaarzaam is, maar de sfeer zo intens. Toch slaagde hij er op bewonderenswaardige wijze in om onze perceptie van de muziek te versterken, zodat we die stilte konden horen in de meditatieve muziek van Pärt. (...) Maria Chiara Mezzadri en Quentin Roger waren stralend, brachten elke beweging duidelijk over en beleefden elke emotie met zoveel overtuiging dat ze ons hart volledig veroverden. De acht cellisten waren niet minder subliem en produceerden een bijna tastbare klanktextuur met een intensiteit die ronduit elektriserend was. Calixto heeft een juweel van een werk neergezet, krachtig, dramatisch en volledig meeslepend.'

- Ali Mahbouba/ Dance Europe

‘Met Samir Calixto's secuur opgebouwde dans mag je de muziek van Arvo Pärt gerust een spiritueel infuus noemen. Het Cello Octet Amsterdam speelt in de dansvoorstelling met gevoel voor verfijning.'

- Annette Embrechts/ Volkskrant

'It Het is mooi om te zien dat goede dans gestalte kan geven aan zaken die niet in woorden zin te vatten. Aan dingen die zó groot zijn, dat ze bijna niet kunt aanraken. Een voorbeeld daarvan zie je in de dansvoorstelling SUMMA van Samir Calixto, die zijn première beleefde tijdens het Holland Dance Festival. SUMMA zoiu je kunnen vertalen als 'totaalvisie' en dat is ook precies wat de choreograaf voor ogen had: wat definieert 'de mens'? (...) De nagenoeg perfect uitvoering van het octet draagt bi ann deze spirituele ervaring, die uitstekend gedoseerd een geen moment zweverig is'

- Alexander Hiskemüller/ Trouw

'De orkestratie was perfect afgestemd en maakte optimaal gebruik van de rijke klanken van de cello. Het stuk ging naadloos over van melodieuze, sublieme momenten naar agressieve dissonanten, onderbroken door langdurige stiltes. De sferen en kleuren van de compositie deden denken aan Schubert, Schönberg, Max Richter en, niet verrassend, elk ander cellostuk dat je maar kunt bedenken. Het was een genot om je hierin onder te dompelen.'

- Michael Hasted/ ArtsTalk Magazine

© Joris-Jan Bos

Documentary Series

by Joris-Jan Bos & Maarten de Kroon

Over de angstaanjagende schoonheid van stilte.

Programmatekst door Samir Calixto

De ervaring van stilte is voor ons, mensen van deze tijd, een volkomen vreemde ervaring geworden.

Het is niet ongebruikelijk dat we fysiek aanwezig zijn, maar met onze gedachten ergens anders, dat we in meerdere ruimtes tegelijk 'zijn' terwijl we nergens zijn, dat we onze aanwezigheid virtueel vermenigvuldigen naar plaatsen en situaties buiten ons lichaam. Als ik het over lichamen heb, bedoel ik niet alleen ons fysieke instrument: ik bedoel het vat dat onze perceptie van het innerlijke en het uiterlijke draagt, de verwerker van alle sensaties die we beleven, en de ziel die (uiteindelijk) dit instrument bewoont. Als nooit tevoren in onze geschiedenis hebben we de mogelijkheid om overal aanwezig te zijn door middel van virtuele ervaringen, om razendsnel te communiceren en om ons in situaties te begeven die slechts nabootsingen zijn van niet-bestaande momenten. Dit is ongetwijfeld een bijna wonderbaarlijke manifestatie van de kracht van onze verbeelding door pure vindingrijkheid, en een triomf die ons grote voordelen en gemakken oplevert. Dergelijke veroveringen zijn echter ook een bron van totale ontkoppeling en ultieme illusie... en daaruit voortvloeiende frustratie, omdat we nog steeds worstelen om de juiste hoeveelheid menselijkheid in te brengen in de complexiteit van het leven in het technologische tijdperk.

In dat proces is contemplatie een zeldzame bezigheid geworden, iets wat zelden wordt ervaren buiten religieuze kaders, spirituele praktijken of zelfs door direct contact met de natuur. Dat laatste, zo diep vereerd door stromingen als de romantiek, gebeurt maar al te zelden voor ons – althans voor de meesten van ons hier, vanavond, bijeen in een theater op zoek naar een ervaring die kan herinneren aan dat diepere contact met innerlijke en uiterlijke landschappen.

Vanaf het begin hebben mijn werken zich gericht op het herstellen van het contact met dit idee van herverbinding, dat aan de basis ligt van de podiumkunsten, lang voordat het werd geassimileerd door de gesystematiseerde cultuur. Later, sinds de Grieken, kwamen elementen als spiritualiteit, politiek bewustzijn en sociale kwesties samen en versmolten ze in het hart van het podium. Niettemin, waar en wanneer ook, stond het nadenken over de menselijke natuur onverbiddelijk in het middelpunt, terwijl een blik op de door de mensheid vertegenwoordigde mensheid fungeert als katalysator voor de behoefte van een samenleving.

In SUMMA stellen we daarom een vaak over het hoofd geziene noodzaak voor: het beoefenen van contemplatie in tijden van radicale verandering.

'Stilte is vruchtbaar', zei Arvo Pärt, de wijze man achter de muziek die u vanavond zult horen.

Dezezelfde noten, tot leven gebracht door het Cello Octet Amsterdam in deze speciaal voor hen door Pärt gemaakte transcripties, vormen de kern van deze voorstelling.

Tijdens het creatieproces heeft deze muziek ons geraakt als een werk van diepgang en schoonheid. Maar deze schoonheid gaat gepaard met een angstaanjagend gevoel van stilte, een oorverdovende stilte en kaalheid die ieder van ons confronteerde en die mij persoonlijk blijft achtervolgen in mijn begrip van hoe dans – de ultieme bewegingskunst – stilte kan overbrengen door middel van beweging zonder te vervallen in verlamming en conceptualiteit. Een pijnlijke paradox, maar een die ons vanaf het begin heeft geboeid.

Deze voorstelling is een blinde sprong in het onbekende, als choreograaf, en in de onbekende diepten van ons verlangen naar oplossing, vrede en afsluiting. Een rustige blik op de verborgen geneugten van sterfelijkheid, van onze vergankelijkheid, en een test van vasthoudendheid voor iedereen die erbij betrokken is.

Het was angstaanjagend om de stilte onder ogen te zien, maar het is in haar potentieel dat we hopen een subtiele transformerende kracht over te brengen voor een tijdperk dat lijdt aan de ziekte van miscommunicatie, onrust en sterilisatie van de menselijke natuur door politieke correctheid. Een hoopvolle, stille druppel in de oceaan van verandering die voor ons ligt, werkend van binnenuit.

Moge de stilte tussen de noten en bewegingen vanavond spreken en uiteindelijk haar stille zaadje van transformatie zaaien in dit uur dat we vanavond zullen delen.

Mijn dankbaarheid aan iedereen.

Samir Calixto

​

​

Interview met Samir Calixto over het project.

Arvo Pärt noemde het Cello Octet Amsterdam 'ein Goldstück' en schreef al verschillende composities speciaal voor hen. Hoe heb je het Cello Octet Amsterdam leren kennen?

Ik heb het octet leren kennen via componiste Kate Moore toen we haar muziek voor Paradise Lost aan het voorbereiden waren. We hebben eerst een liveversie uitgevoerd met vier leden van de groep op het podium en daarna hebben we een opname gemaakt voor de tournee. Na het zien van de première van de volledige versie waren ze erg enthousiast over het resultaat en zijn we gaan praten over de mogelijkheid om samen te werken aan een toekomstig project. Toen we het repertoire van het octet doorliepen, vertelden ze over hun band met Pärt en een nieuw album dat binnenkort uit zou komen met transcripties die de componist speciaal voor de groep had gemaakt. Mijn eerste reactie was om een nieuw stuk rond deze composities voor te stellen, en het octet deelde mijn enthousiasme. Het voelde gewoon goed, niet alleen vanwege de muziek van Pärt, maar ook vanwege het unieke geluid en de muzikale identiteit van het octet. Dit zijn musici op het hoogtepunt van hun kunstenaarschap. Voordat we aan het project begonnen, ben ik naar een van hun concerten in Amsterdam geweest, waar ook Arvo aanwezig was. Ik zal nooit de prachtige intensiteit vergeten die ze die avond in de zaal creëerden. Het was een geheel, de lichtste klanken vermengd met de diepste sensaties. Zelden klonk stilte zo luid voor mij.

Wat inspireert u aan de muziek van Arvo Pärt?

Voor mij voelt het heel natuurlijk om een artistieke band te hebben met een componist als Pärt. Zijn werk is emotioneel zonder sentimenteel te zijn, ogenschijnlijk minimalistisch maar zeer complex in uitvoering, en diep spiritueel in de breedste zin van het woord. Als je echt verder kijkt dan de context waarin hij componeert (sterk beïnvloed door zijn christelijke geloof), zul je merken dat het elke vorm van religie in veel grotere mate overstijgt. Zelfs wanneer het gebaseerd is op de conventies van christelijke sacrale muziek, slaagt het erin om daar voorbij te gaan, net als alle grote componisten zoals Bach, Mozart, enz. Als je de basis van sacrale teksten weglaat, behoudt dit soort muziek iets volkomen universeels. Het is diep spiritueel omdat het de puurste essentie van het geloof raakt, van onze eindeloze poging om onze plaats en tijd op deze aarde en in onszelf te begrijpen. Mijn interesse gaat dus niet uit naar het duidelijk religieuze aspect van Pärt, maar naar de filosofische kant van zijn muziek, zijn gebruik van stilte en contrasten die aansluiten bij een diepere menselijke zoektocht, wat een terugkerend thema is in mijn werk.

Dit is de eerste voorstelling die je in Korzo maakt waarin je niet als danser optreedt. Waarom heb je deze beslissing genomen? En kun je ons iets vertellen over de fantastische dansers die je hebt gekozen?

Ik moest deze beslissing nemen vanwege een opdracht die ik kreeg om Schuberts Die Schöne Müllerin te choreograferen in Osnabrück (Duitsland)... iets wat ik niet kon weigeren. Deze muziek ligt mij na zijn Winterreise (mijn debuutvoorstelling bij Korzo enkele jaren geleden) het meest na aan het hart, maar de creatie vindt precies tijdens de Summa-tournee plaats. Toch geloof ik niet dat dit soort dingen toevallig gebeuren. De titel Summa - behalve de naam van een compositie van Pärt - staat ook voor 'samenvatting', een synthese; als een weerspiegeling van waar ik na al die jaren van choreograferen, groeien en mijn creaties op een zeer empirische manier ervaren, voornamelijk op het podium, ben gekomen. Het voelt alsof het tijd is om deze verzameling ervaringen in een ander perspectief te plaatsen, dat van de choreograaf die zijn universum vertaalt via meerdere andere universums in de lichamen van andere dansers. Ik heb dat eerder gedaan, maar niets voelt zo solide als Summa.

Hopelijk kan ik deze stap versterken met de aanwezigheid van twee zeer getalenteerde dansers, Quentin Roger en Chiara Mezzadri. Ik werk bijvoorbeeld al een tijdje samen met Quentin en een groot deel van mijn eigen ontwikkeling is al sterk verankerd in zijn werk als danser. Ik kijk er echt naar uit om deze artistieke relatie verder uit te bouwen. Hetzelfde geldt voor mijn samenwerking met Pavla Beranova, voor het lichtontwerp. We hebben een manier ontwikkeld om de rol van belichting in de dramaturgie van mijn stukken te begrijpen. Dit is een verdieping die enige afstand tot het dansen vereist om tot stand te komen.

​

We kijken erg uit naar je nieuwe voorstelling. Wil je nog iets tegen het publiek zeggen?

Ik ben erg dankbaar dat ik door de jaren heen contact heb kunnen maken met een publiek dat openstaat voor de wendingen, veranderingen en richtingen die ik in mijn verschillende werken heb genomen. Ze lijken zich te verbinden met de essentie ervan – die ik zo consistent mogelijk probeer te houden – in plaats van met de vorm. Ik zeg dit omdat er vaak een vroegrijpe eis is – vooral vanuit de dansgemeenschap – om meteen vanaf het begin een zeer strakke 'taal' te hebben, een herkenbare 'handtekening' of definitieve vorm, terwijl je als maker nog maar net begint met je ontwikkeling. Ik heb die druk bewust vermeden en dat lijkt zijn vruchten te hebben afgeworpen, omdat ik me nu kan concentreren op het laten bepalen van de vorm door de essentie, en niet andersom. Als er nu een handtekening is, dan is dat een gevolg van de eisen van het werk zelf, niet een formele oplegging. Summa zal ook een volgende stap zijn in de ontwikkeling van dit idee. Het gaat erom vast te houden aan de kern en het tegelijkertijd eenvoudig te houden. Dit is waarschijnlijk mijn meest tedere choreografische reis tot nu toe.